Een vat vol concrete inspiratie. Dat is de toolbox van Codename Seedling. Ben je een jeugdwerker, kunstenaar of kunsteducator die met jongeren via de kunsten rond klimaat wil werken? Sprokkel dan hier volop ideeën.
3 betrokkenen die mee aan de wieg van de toolbox staan, vertellen er meer over. Rone Fillet is de kunsteducator. Ze werkte voor De Veerman als projectcoördinator tijdens Codename Seedling. Helena Cnockaert is als beeldend kunstenaar bij het project betrokken, terwijl Elvira Crois het project coördineert vanuit diens rol als VUB-onderzoeker en prof rond educatie, innovatie en kunsteducatie.
Wat vinden kunstenaars, kunsteducatoren of jeugdwerkers precies in de toolbox?
Elvira: De toolbox bevat spellen, reflectie-oefeningen en heel gedetailleerd uitgeschreven workshops. Mensen die via de kunsten rond klimaat willen werken met jongeren vinden er inspiratie in. Ben je een jeugdwerker of kunstenaar die niet thuis is in het digitale, dan kies je misschien voor collages knippen. Ligt de interesse van je doelgroep eerder bij muziek en geluid? Dat vind je ook daar ideeën rond. Er zijn dus verschillende ingangen. Steel wat je interessant vindt en steek er wat van jezelf in.
Waarom is kunst een goede ingang om rond klimaat te werken?
Rone: Het klimaatdiscours krijgt snel een agressieve of destructieve ondertoon, die jongeren afschrikt of hen angstig maakt. De kunsten bieden een andere manier van denken, aanpakken en storytelling. Net omdat we een andere vorm zoeken om boodschappen over te brengen en te beleven, krijgen jongeren er een ander gevoel bij én een nieuwe kijk op wetenschappelijke thema’s die moeilijk behapbaar zijn. Coney, de Engelse partner in het project, gebruikt de term ‘playful activism’. Daar hebben we ons helemaal achter geschaard.
Welk onderdeel van de toolbox licht je graag uit als voorbeeld van wat mogelijk is?
Helena: Ik heb de beeldende workshops uit de toolbox uitgetest in mijn klas met jonge kinderen. In de eerste les speelden we een spelletje waarbij ze vanuit hun eigen emotie een landschap tekenden en het vervolgens aan een ander kind omschreven. Die tekende het dan weer met de ogen gesloten. Dat vonden ze heel tof, want je moet de woorden zoeken om het te omschrijven, en wat je tekent moet niet mooi zijn, want je tekent blind.
Rone: Ik heb samen met een muzikante en met Chiro-jongeren uit Schaarbeek audiobarsten in het landschap gezocht. Dat zijn geluiden die er niet horen. We hebben die opgenomen met smartphones. Ze waren echt bezig met wat er rondom hen gebeurde. Nooit eerder hadden ze alle hoekjes en kantjes zo nauwkeurig bekeken, zeiden ze. Aanschouw de wereld, het is echt stap één.
Elvira: Er zit een workshop in de toolbox waarin je nieuwe woorden creëert om emoties en fenomenen rond de klimaatcrisis te benoemen. Het woord ‘we-wilding’ dat daaruit groeide, blijft bij mij hangen: rewilding van de natuur rondom je, maar ook het besef dat wij zelf deel uitmaken van dat geheel, van die wildernis.
En als ik een tweede voorbeeld mag noemen: de climate activism comics van de Denen zijn echt bijzonder. Zij hebben een workshop gemaakt waarin ze vragen van jongeren verzamelen die ze nadien aan klimaatactivisten voorleggen. Op basis daarvan zijn de comics gecreëerd. Die geven zo veel aanzetten voor nieuwe ideeën dat ze op hun beurt het beginpunt werden van een tool in de toolbox: lees ze met de deelnemers en vraag je af hoe jij naar klimaat kijkt.
De toolbox is ontwikkeld binnen het internationaal project Codename Seedling.
Elvira: Klopt. Het is een Erasmus+-project dat kunsteducatie, kunst, jeugd en klimaat combineert. 5 praktijkpartners uit 5 landen werkten eraan mee. De ‘seedling’ verwijst naar het klimaat, naar dingen die groeien, maar ook naar jonge mensen die groeien. ‘Codename’ verwijst naar het activisme, want we willen een positieve bijdrage aan de wereld leveren. Omdat de focus lag op het ontwikkelen van de vaardigheden van kunsteducatoren en jeugdwerkers, stelden we een toolbox samen.
Hoe verliep het internationaal project waaruit de toolbox groeide?
Elvira: In een internationale community of practice leerden kunstenaars en kunsteducatoren uit 5 verschillende landen en van verschillende artistieke disciplines van elkaar. Tussendoor waren er nog lokale projecten zoals BARST, waarbij een team van 4 kunstenaars en kunsteducatoren aan de slag ging om workshops te creëren met 1 of meerdere groepen kinderen en jongeren. Zij testten met hun doelgroep de methodes uit die uiteindelijk in de toolbox zijn opgenomen. Omdat de kernexpertise van deze mensen niet bij klimaat ligt, was er ook een climate justice mentor. Bij specifieke vragen, kon zij mee opzoeken en ondersteunen.
Welk ‘gouden moment’ uit het hele project zit in jullie hart gesloten?
Helena: Het samenkomen met alle betrokkenen in Destelheide, het samen denken, het collectief onderzoeken, was heel waardevol voor mij als kunstenaar. Ook in de workshop maakte niet iedereen zijn eigen werkje, maar creëerden we samen een reuzelandschap dat je niet mee naar huis kan nemen. Het klimaat is immers iets waar we samen zorg voor moeten dragen.
Rone: Op het symposium dat we organiseerden, vroeg iemand me: is dit niet te zweverig? Er schuilt inderdaad gevaar in een louter filosofisch discours, maar de Britten toonden meteen hoe je dat countert. Ze werkten samen met inwoners van Vanuatu, een eiland dat langzaam zinkt. Hun voorstelling stopt bruusk omdat een overstroming verder werken onmogelijk maakt. Maak het concreet, toegankelijk, en dan drukt de urgentie je meteen met de neus op de feiten.
Meer weten?
Codename Seedling is een verwezenlijking van Vrije Universiteit Brussel (BILD), De Veerman en Destelheide (België), Coney en Bath Spa University (UK), Villette Makerz (Frankrijk), Nyskaben (Denemarken) en AND Lab (Portugal).
Meer inspiratie?
Cultuur voor de allerjongsten
Wil je werken rond cultuur voor kinderen van 0 tot 4 jaar? In de toolkit vind je inzichten uit visieteksten en onderzoek, maar ook tal van praktijkvoorbeelden uit kinderdagverblijven, bibliotheken, musea en podiumhuizen.
Boekstart wordt 20 jaar!
Voorlezen en talig in interactie gaan met de allerjongsten heeft bewezen voordelen. Daarom brengt Boekstart boeken in de huiskamers van gezinnen met kinderen tussen 0 en 2,5 jaar. Al 20 jaar. Feest dus!
Werken met de allerjongsten: wie helpt je op weg?
Tal van cultuurorganisaties, gezelschappen en kunstenaars hebben expertise in het werken met jonge kinderen (0 tot 4 jaar). Bekijk hier met wie je kan samenwerken.