Hoe kan jìj ervoor zorgen dat het van mìj is?

Auteurs van dit manifest, ‘Verleiden tot het midden’, zijn Ann Saelens en Tanja Oostvogels, theaterdocenten met ruime ervaring in diverse contexten en in het ruime werkveld van de theatereducatie. Ze schreven het als sluitstuk van een langdurig onderzoek waarin ze nagingen hoe theaterdocenten vandaag te werk gaan wanneer ze jongeren autonoom willen laten creëren. Zo’n gegrond kunsteducatief onderzoek is vrij nieuw in Vlaanderen, en het belang beperkt zich niet tot het domein van creatie door jongeren. Veel van de inzichten die Saelens en Oostvogels ontsluiten kunnen immers ook dramastudenten aan kunsthogescholen dienen of zelfs theatermakers tout court. Is creëren niet altijd ook een beetje leren?

Het ‘midden’ waaraan Saelens en Oostvogels refereren in hun titel de risicovolle plek waar het leren plaatsvindt, metaforisch gezien de plek midden in de rivier waar de ene, veilige oever verlaten is, de overkant nog niet bereikt. Daar gebeurt het, volgens Saelens en Oostvogels, maar hoe geef je die plek vorm?

Als de introductievideo bij het roadtripevent alvast één ding duidelijk maakt, is het hoezeer jongeren ernaar snakken in hun verlangen naar deze plek serieus genomen te worden. Uit de jonge stemmen die aan het woord komen klinkt een mengeling op van ambitie, ernst, verlangen naar uitdaging, afkeer van vrijblijvendheid. En dan hebben we de jongeren zelf nog niet gezien, die zich bij de start van deze Roadtrip tijdens een live interventie tot de volwassenen in de zaal richten met een reeks soms paradoxale vragen, eisen en aanmaningen: van ‘Laat los’ tot ‘Daag uit’, van ‘Geef vertrouwen’ tot ‘Zaai twijfel’.

De paradox is niet vreemd aan de realiteit van de theatereducatieve praktijk, geven ook Saelens en Oostvogels toe, die vervolgens het woord nemen. Het is, nog voor ze hun manifest toelichten, een van de twee cruciale inzichten die ze verwierven tijdens hun gesprekken en observaties: dé methode bestaat niet. De uitkomst van hun manifest is dan ook een verzameling mogelijkheden, soms zelfs tegengesteld aan elkaar, waaruit de theaterdocent bewust of onbewust keuzes kan maken, in elke context en bij elke nieuwe ontmoeting - Saelens en Oostvogels noemen dit, met een term van de Nederlandse pedagoog Gert Biesta, teacher judgement. Tweede rode draad door het onderzoek is de noodzaak tot liefdevolle verbinding met de deelnemers, geïnspireerd op het werk van schrijfster Iris Murdoch. Een goede theaterdocent kijkt aandachtig, met liefde naar de ander.

Los van deze twee rode draden hebben Saelens en Oostvogels de resultaten van hun onderzoek verdeeld in vier grote hoofdstukken, met per hoofdstuk een aantal concrete aanbevelingen voor acties die een autonoom maakproces voor jongeren mogelijk maken. We geven de grote lijnen mee.

2. Om te weten wat je moet doen, moet je liefhebben

De fundamenteelste en misschien ook wel meest filosofische uitdaging voor theaterdocenten, zo klonk het al bij de inleiding tot deze Roadtrip. Voor deze tweede richtlijn neemt filosofe Katrien Schaubroeck ons mee in de diepte naar de ‘Filosofie van de liefde’ van schrijfster Iris Murdoch. Murdoch ziet omgaan met kunst immers als een vorm van educatie, als een morele richtingwijzer. Het is een houding, een manier van kijken - open en onbevooroordeeld - die niet gegeven is, maar dient geoefend te worden. Hoe beter en aandachtiger je kijkt, hoe makkelijker het goede zich aan je openbaart.

Om dus te weten hoe je als theaterdocent moet handelen, moet je vertrekken vanuit liefdevolle aandacht. Jongeren voelen het wanneer je uit liefde feedbackt, benadrukt ​ Mathias Van der Goten (Kaaiman) in het panelgesprek. De Grauwe betoogt dat in de praktijk van de theatereducatie juist mogelijk wordt wat vaak in het reguliere onderwijs de tijd voor ontbreekt: een ruimte ontwikkelen om de dingen grondig te doen, om echt tot een ontmoeting komen, om samen op tocht gaan.

4. Om te leren maken moet je leren maken

Om te creëren moeten jongeren ook een zeker ambacht verwerven - leren werken en daar de juiste tools voor vinden. Hoe maak je ‘ideëen’ zichtbaar, hoe breng je een binnenwereld naar buiten? Met een moodbord, met een schriftje, door te spelen met de materialen die in de ruimte aanwezig zijn? Ook wat betreft het sociale aspect ligt de focus niet op het resultaat, maar op het proces, benadrukt Van der Goten: je moet jongeren opleiden in werkethiek, en in de collectiviteit daarvan. Het leren schuilt ook in de gemeenschapsvorming met de mede-makers, het is een gezamenlijke zoektocht.

Uiteindelijk moet je jezelf als theaterdocent zo overbodig mogelijk maken, doordat de jongeren zelfstandig verder kunnen. Alle docenten benadrukken echter dat dit leerproces wederkerig is: door een zelfstandig proces te begeleiden met jongeren leren ze zelf veel bij als maker. Als docent ben je verplicht om helder te denken, geen stappen over te slaan. Ook theaterdocenten staan zelf nog alle dagen midden in de rivier.