De Veerman is kunstenorganisatie, gegroeid uit alles wat te maken heeft met creatieve expressie. Hun startpunt in de jaren 70 was jongeren/volwassenen tot kritische denkers maken en hen talen leren vinden om zichzelf uit te drukken. De laatste jaren wordt participatie steeds meer een centraal punt in kunst- en cultuureducatie. Hoe maak je mensen zelf mee-eigenaar van kunst en cultuur? Welke houding kan je hier als kunstenaar of als kunsteducator voor aannemen?
We gingen samen met De Veerman op ontdekkingsreis tijdens een live evenement van de roadtrip cultuureducatie. Aan den lijve leerden we wat participatieve kunstpraktijken kunnen zijn, d.m.v. workshops met Katrien Oosterlinck, Kristof Van Gestel en Hans Bossman.
Vanuit welke noodzakelijkheid kan je als artiest vertrekken?
Participatie is geen einddoel, maar een beginproduct.
A. CINEMATOGRAFIE – DANS (KATRIEN OOSTERLINCK)
Katrien vertrekt vanuit een artistieke taal. Beweging, cinematografie en dans schakelt ze in als alternatief voor een spreektaal. Daardoor creëert ze een heel bijzondere ontmoeting. Interactie, contact en een gemeenschappelijke taal creëren staan centraal. In haar werk gebruikt zij contact om die taal te verwezenlijken. Vanuit haar kennis over scenografie en choreografie laat zij mensen deelnemen aan theatrale vormgeving.
Over Katrien Oosterlinck
Katrien Oosterlinck maakt participatieve performances op het snijvlak van dans en beeldende kunst. Ze ontwerpt spelinstructies en scenografieën voor ontmoetingen tussen mensen. De speelzone is non-verbaal, lichaamstaal staat centraal. Haar praktijk maakt ruimte voor contact met het eigen lichaam, met anderen en met de omgeving. Het publiek bestaat uit deelnemers die met elkaar communiceren via fysieke acties en beeldende tools. Ze worden uitgenodigd om grenzen en verbindingen te onderzoeken. Zo ontstaat ruimte voor een andere vorm van ontmoeten. Via de sociale interactie ontstaan beelden die de relaties tussen mensen zichtbaar maken. Sociale relaties krijgen de vorm van levende sculpturen. Katrien studeerde Danstheater in Tilburg en Open Atelier (Sint-Lucas) in Antwerpen. wpZimmer ondersteunt haar praktijk en ze heeft haar atelier bij De Veerman.
B. OBJECT – PROTOCOL (KRISTOF VAN GESTEL)
Bij Kristof leren we hoe hij het proces van totstandkoming en de ervaring hoog in het vaandel draagt. In tegenstelling tot een autonome kunstenaar, wordt er bij deze participatieve kunstpraktijk ingezet op het delen van een ervaring. Kristof wil dus het hele proces van de kunstenaar delen met zijn publiek, i.p.v. het publiek pas na het proces een eindproduct voor te schotelen.
De hele beleving start met het afbakenen van een procedure. Het eindstation of einddoel is onbelangrijk, want dit gaat zijn eigen weg. Kristof hanteert heel veel verschillende procedures. Doordat Kristof op voorhand enkel een procedure vastlegt, weet hij niet wat er zal gebeuren. Het ontstaan van het kunstwerk is volledig gefocust op samen ontdekken en bepalen wat er gaat gebeuren. Vanuit het niks vertrekken zorgt ervoor dat het project alle kanten uit kan, omdat je er geen controle over hebt. Het is een levend kunstwerk.
Een kunstwerk maken bezorgt de deelnemer ook een ervaring. Het proces er naartoe is dus ook iets om te delen met je publiek. Hierdoor worstel je echter voortdurend met de positie van de autonome kunstenaar. Jezelf continu in vraag stellen is cruciaal. De hele weg van A naar B is kunst, maar je moet wikken en wegen om de juiste grenzen te stellen.
Over Kristof Van Gestel
Kristof Van Gestel (*1976) is beeldend kunstenaar en lesgever aan School of Arts van Hogent. Sinds 1999 maakt hij sculpturen en foto’s die letterlijk en figuurlijk de plaats van kunst en creativiteit ten opzichte van de dagdagelijkse wereld bevragen en onderzoeken. Voor Van Gestel is het maken van kunst een methode om de wereld en de verschillende relaties die we er als individu mee aangaan te verkennen en te ‘bewonen’. Dit geldt zowel voor de kunstenaar als voor de toeschouwer. Vanuit die optiek ontwikkelt en organiseert hij sinds tien jaar ervaringsgerichte workshops en participatieve kunstprojecten. Deze avond zal Van Gestel ons meenemen in de Collectieve Collectie (www.collectievecollectie.be). Kristof realiseerde al een aantal projecten samen met De Veerman.
C. ONTMOETING – KUNST TOEGANKELIJK MAKEN (HANS BOSSMANN)
Bij Hans begon het allemaal met zijn persoonlijke zoektocht om zich te kunnen verhouden tot de wereld om hem heen. Dit was voor hem helemaal niet vanzelfsprekend. Dankzij kunst ontdekte hij dat er ook gecommuniceerd kan worden met beelden. Klassieke tentoonstellingen vond hij echter dodelijk saai. Vanuit zijn behoefte aan contact met het publiek, bedacht Hans om er een doe-ervaring van te maken. Hans ging op zoek naar vormen waarbij creatie en tentoonstelling in elkaar overlopen, zodat er beter ontmoetingen kunnen ontstaan. Zo organiseerde hij bijvoorbeeld een mobiele tentoonstelling, die bij het publiek thuis opgesteld kon worden. Hij organiseerde zelfs een tentoonstelling waarin hij zelf vijf weken is gaan leven. Het publiek kon te pas en te onpas komen binnenkijken naar het hele gebeuren. Design werd afgewisseld met tweedehandsvondsten. Er werden voortdurend activiteiten voorzien, waarbij bijvoorbeeld een gedicht voorgelezen werd. Hans focust op kunst als een gebeuren en niet als een product. Zijn doel is om een eigen taal uit te vinden, waarin iedereen hetzelfde kan en toch tegelijkertijd onveiligheid creëren. Cruciaal is een toegang bieden voor elk publiek. Hoe doe je dat? Alle drempels weghalen zodat zowel kinderen van 1 jaar als bejaarden van 80 jaar kunnen deelnemen aan het hele gebeuren.
Over Hans Bossmann
Hans Bossmann ontwerpt strategieën en vormen waarin kunst kan assimileren in de samenleving en de samenleving in de kunst. Environments zijn experimenten waarin hij persoonlijk contact en vertrouwen tussen mensen stimuleert. Hij maakt werk waarin de grenzen tussen kunst en leven onderzocht worden.
Hoe kan de kunstenaar zich inbedden in de wereld en bijdragen aan meer ‘open ruimte - open geest - open hart’ zodat relaties tussen mensen verbeteren?
Levende kunst faciliteert nieuwsgierigheid, verwondering, persoonlijke ontwikkeling en vriendschap om betekenisvolle nieuwe mogelijkheden te laten ontstaan.
Hans is momenteel artist in residentie bij De Veerman.
4 take-aways uit de workshop ‘Kunsteducatie en multiculturaliteit’
Hoe kan je een divers publiek betrekken? WISPER koos voor een onderdompeling in een andere taal.
Art Thinking, dé methode voor out-of-the-box cultuureducatie
Tijdens de Roadtrip cultuureducatie 2020 gaf Maria Acaso (Pedagogias Invisibles) een interactieve workshop over Art Thinking, een cultuureducatieve methode die performing arts en educatie verweeft. Aan de hand van de 4 principes van Art Thinking ontdek je wat de methode inhoudt en tips & tricks om ze zelf - ook online - toe te passen.
Emotienetwerken als methode om immaterieel erfgoed te laten voortbestaan
Hoe voer je gesprekken over erfgoed in de hedendaagse samenleving waarin steeds meer mensen samen leven die elkaar steeds minder kennen? Danielle Kuijten (Imagine IC) legde tijdens de roadtrip cultuureducatie de methode ‘emotienetwerken’ uit.