“In het begin, en dan bedoel ik een twintigtal jaar geleden, was het moeilijk om onze aanpak goed te omschrijven”, zegt Matt Fenton, de artistiek en algemeen directeur van Contact. “De woordenschat ontbrak gewoon. Nu wordt onze manier van werken steeds vaker omschreven als een ‘experiment in culturele democratie’ of in ‘jong bestuur’. Het blijft een uitdaging om daarover met het grote publiek te communiceren, want in de oren van buitenstaanders klinkt wat we doen al snel als een jeugdclub of amateurtheater. Terwijl we wel degelijk een professioneel cultuurhuis zijn met een programma voor alle leeftijden.”
Je publiek is een afspiegeling van je bestuur
Contact Manchester betrekt jongeren tussen 13 en 30 jaar bij alle geledingen van de besluitvorming. Op de waarom-vraag antwoordt Fenton met 3 woorden: diversiteit, representatie en authenticiteit. “Als witte, hoogopgeleide 50-plussers aan de touwtjes trekken, dan zal je publiek er net zo uitzien. De mensen die bij ons mee aan tafel zitten bij de besluitvorming weerspiegelen ons publiek. Uit data blijkt dat 70 procent van onze ticketkopers jonger is dan 30 jaar. 40 tot 50 procent is bovendien van kleur. Zo weerspiegelt ons publiek de demografische diversiteit van onze buurt. Net als ons bestuur.”
De hoe-vraag dan. Ook die beantwoordt Fenton kort en krachtig: “Stop jonge mensen in het DNA van je organisatie.” Dat Audrey Albert (29), fotografe en Young Decision Maker bij Contact, mee aan deze gesprekstafel schuift, onderstreept het wederzijdse vertrouwen en de gedeelde verantwoordelijkheid.
Samen met Matt schetst ze in vijf concrete voorbeelden de Contact-aanpak en geven ze tips voor radicale keuzes in jouw organisatie.
1. De renovatie van het gebouw? Jongeren beslissen mee
Het pas gerenoveerde gebouw weerspiegelt de typische vibe en de energie van Contact. Het is warm en vol kleur. Matt: “Bij de renovatie waren 15 jongeren betrokken. Ze voerden gesprekken met de architecten en bepaalden de strategische prioriteiten waarmee het architecten- en designteam aan de slag moest. Bovenaan hun lijstje? Duurzaamheid. Daardoor is het gebouw natuurlijk geventileerd en werd het gas- en elektriciteitsverbruik met de helft gereduceerd. Ik zou het zelf ergens op de derde of vierde plek gezet hebben, na andere saaie dingen, maar de jongeren beslisten dus anders.”
Audrey: “We hadden ook de hand in de hele look & feel, van de vloer tot de kleur van de muren en de meubels. En het ziet er zeker niet kinderlijk of ‘jeugdig’ uit. Als je dit gebouw binnenstapt, begrijp je meteen de filosofie en ethos. Als kunstenaar zit je er in de cafetaria, voer je interessante conversaties, leg je contacten en stap je met werk naar buiten. Net dat overkwam me ook.”
Contact-tip: Geef jongeren echte inspraak.
“Ik sta sceptisch tegenover jeugdraden die alleen advies verlenen”, zegt Matt. “Je betrekt jonge mensen zo niet echt bij het bestuur. Als ze voelen dat jij toch al beslist hebt, of dat je hun beslissing negeert, dan zie je hen nooit meer terug. Ze moeten snel begrijpen dat hun inspraak geen spel is, dat hun stem in de echte wereld weegt. Dan win je hun vertrouwen en nemen ze hun taak erg serieus. Hen uit drie opties laten kiezen? Dat werkt niet, want je hebt die drie opties al zelf vastgelegd. Als je wil dat jonge mensen jou en je organisatie vertrouwen, dan moeten jij hen vertrouwen. En geloof me, dat loont.”
2. Bruggen bouwen naar lokale gemeenschappen
Audrey maakt deel uit van de niet zo zichtbare Chagos-gemeenschap van Manchester. Het kunstproject dat de jonge fotografe opzette, is een mooi praktijkvoorbeeld van de manier waarop Contact lokale gemeenschappen aanspreekt. Audrey: “Ik exploreerde daarin waarom de voormalige bewoners van de Chagoseilanden nu hier leven. Het heeft te maken met de Britse koloniale en militaire geschiedenis.”
Matt: “Om zulke materie aan te kaarten, heb je voeling met de betrokkenen nodig. Audreys project bouwde een brug waardoor die gemeenschap zich oké voelde om dit huis binnen te stappen. Dat is iets heel anders dan te zeggen ‘Hier is een show over je leven’, of ‘Hier zijn gratis tickets voor een gebouw waar je nog nooit van hoorde’.”
Contact-tip: Knoop gesprekken aan met jongeren die in de buurt van je organisatie rondhangen.
“Vraag hen wat ze willen, wat ze nodig hebben”, tipt Audrey. “En stem dan je cultureel aanbod af op wat die jonge mensen al doen. Steun hen daarin.” Matt: “Onze Monday Mic Night is bijvoorbeeld gebaseerd op een groep jongeren die samenkwam op de parking en in de regen rapbattles hield. Mijn voorganger sprak hen aan en zei: Dat kan je ook binnen doen. Nu is het een terugkerend onderdeel in ons programma. Als hij gezegd had ‘Ik heb voor jullie een muziekproject bedacht, kom het doen’ dan hadden ze daar waarschijnlijk vriendelijk voor bedankt.”
3. Jongeren groeien van deelnemer tot Young Decision Maker
Vanaf 13 jaar doen jongeren mee met creatieve instapactiviteiten zoals een workshop rond drama, spoken word of muziek. Later volgen ze dan bijvoorbeeld een cursus om professioneel als jonge artiest te kunnen groeien. Matt: “Al snel zullen we hen betrekken bij de besluitvorming. Die hele weg heeft niets met vrijwilligerswerk te maken. Wel met kansen geven aan jongeren om zich te ontwikkelen op een informele manier. Stilaan schuiven ze dan op naar een meer formele manier van inspraak.”
“Als ze meedraaien op beslissingsniveau betalen we hen uiteraard ook. Dan worden het professionals. Contact werkt met een hele pool van zulke freelancers: project managers, assistent-producers, technici ... Het zijn jonge creatievelingen die opklommen in de organisatie. We zijn vaak hun eerste werkgever, maar al snel maken ze connecties in de rest van de stad, het land en spreiden ze hun vleugels. Onze aanpak geeft hen een groot vertrouwen in hun eigen kunnen. Onze voormalige bestuursleden leiden op jonge leeftijd een organisatie of nemen een senior-rol op. Ze praten mee over HR, business planning, bestuur, budgettering. Al die ervaring verwerven ze anders pas later in hun carrière.”
Audreys parcours binnen Contact illustreert die transformatie. Audrey: “Ik had vlak na mijn afstuderen een idee voor een project, maar kende niets van projectmanagement, budgetbeheer, planning … Zo ben ik in Future Fires gerold, een programma van Contact dat jonge, opkomende artiesten helpt met het opzetten van projecten. Intussen ben ik een van de freelancers hier en beslis ik ook mee over nieuwe aanwervingen.”
Contact-tip: Verander wanneer, waar en hoe je vergadert.
Meestal worden meetings tijdens de werkuren georganiseerd, maar dan zitten jonge mensen op school of werken ze. Matt: “Hier gaan veel meetings door in de avond. Ook je staf moet natuurlijk bereid zijn om dan te komen. Denk ook aan een onkostenvergoeding (jongeren moeten er ook geraken) en voorzie eten. Deze adviezen zijn gebaseerd op feedback van jongeren toen we naar de barrières vroegen.”
4. Een aanwerving? Ook de jongeren moeten hun fiat geven
Als Contact nieuwe personeelsleden aanwerft, van schoonmaker tot bestuurslid, dan verloopt de selectieprocedure via twee sporen. Kandidaten hebben een gesprek met het staff-panel én met het young people-panel. Audrey zetelt hierin samen met drie andere jongeren en ze worden betaald voor deze prestaties.
Audrey: “We interviewen elke kandidaat en geven een score. Hoe kwam die persoon over? Passen ze in de filosofie van Contact, in het team? Waar ligt hun smaak, hun engagement? Onze nummer één moet overeenkomen met die van het staff-panel. Anders debatteren we of houden we nieuwe interviews. Desnoods schrijven we zelfs een nieuwe vacature uit.”
Matt: “Het is een traag proces dat om consensus draait. Maar als kandidaten die procedure doorlopen, ondervinden ze meteen hoe we hier met jonge mensen werken. Het is best interessant om te zien hoe sommige sollicitanten zich tegenover de jongeren arrogant gedragen of dat gesprek niet voorbereiden omdat ze denken dat het niet belangrijk is.”
Contact-tip: Hou het niet bij 1 jongere
Eén jongere zal een eenzaam gevecht voeren. Wil je jongeren consulteren of ruimte voor hen creëren bij de besluitvorming, dan heb je een hele groep jongeren nodig. Dan kunnen ze met vertrouwen hun stem laten horen. Betaal hen om mee te doen en vergoed hun onkosten. Anders sluit je jongeren uit die zich deze kans niet kunnen permitteren.
5. De raad van bestuur bestaat voor de helft uit 18- tot 30-jarigen
Matt: “We hebben geen jongerencommisie, jeugdraad of iets dergelijks, wel een Raad van Bestuur waarvan 50% van de leden tussen 18 en 30 jaar moet zijn. Dat ligt zo vast in onze statuten. Onze voorzitter is 28, en daarmee de jongste voorzitter van een culturele organisatie in Groot-Brittannië. Het zijn volwassenen, die jonger zijn, er anders uitzien en op een andere manier spreken dan wat je van traditionele, rijke, witte bestuursleden verwacht. Maar ze hebben elk hun specialisatie: van filmmaker tot freelance artiest, van financieel specialist tot marketingman. Zo vertegenwoordigen ze ons publiek en onze creatieve medewerkers op de best mogelijke manier. Ze hebben ervaring met de organisatie en kwijten zich met passie van hun taak. Wij, de vaste medewerkers, rapporteren aan hen.”
Audrey: “Het is niet zo dat de beslissingen over aanwervingen, de langetermijnplanning, het programma, het budget … uitsluitend door de jongeren genomen worden. Het is een samenwerking met mensen zoals Matt en de andere vaste personeelsleden. Belangrijk is dat we hier gehoord en gezien worden en dat er concrete acties volgen op onze gesprekken.”
Contact-tip:
Gooi het roer niet in 1 keer om.
Al in de jaren 90 begon Contact te experimenteren en werden twee zitjes in de Raad van Bestuur voorbehouden voor jongeren. “Dat heb ik verleden jaar opgetrokken naar 50 procent. Ook de ambitie van een jonge voorzitter werd toen opgenomen in de statuten”, zegt Matt. “Leg ook een maximumtermijn voor een bestuursmandaat vast. Bij Contact kan je twee termijnen van drie jaar doen. Dus na maximaal zes jaar moet je een stap opzij zetten. Dat creëert ruimte voor verandering en voor jonge mensen. Je hebt een groot probleem als je bestuursleden allemaal 20 jaar zetelen.”
“De hele werkwijze van Contact is ook een interessante casestudy voor de politiek”, benadrukt Matt nog. “Veel stedelijke diensten en publieke voorzieningen worstelen om de lokale, diverse gemeenschappen, vaak met een laag inkomen, te bereiken. Maar als die groepen niet betrokken zijn bij de beslissingen die zulke diensten nemen, dan zal je ze ook niet over de vloer krijgen.”
Matt Fenton is nu 8 jaar aan de slag bij Contact. Daarvoor was hij curator, programmator en theaterdirecteur. Hij is de derde artistiek directeur van Contact die aan het inspraakmodel vasthoudt. Eind 2021 kondigde hij zijn afscheid bij de organisatie aan. Hij verhuist naar België.
Het Bos: een open plek waar jongeren thuiskomen
Volgens de jongeren die in Het Bos over de vloer komen, is is “het een plek waar je thuis kan komen”. Hoe Het Bos daarin slaagt, kom je te weten in dit praktijkfilmpje.
BROEI: doe- en denkplek voor de nieuwe generatie
BROEI is een tijdelijk platform dat ruimte biedt om te doen, denken, experimenteren en maken. In dit praktijkfilmpje vertelt Marie Vanderghote (coördinator & co-founder) waarom BROEI zich doe- en denkplek voor de nieuwe generatie noemt.
O.666: Thuishaven, broedplaats & labo
O.666 is een proeftuin voor circulaire economie, sociaal en maatschappelijk verantwoord ondernemen.