Al meteen bij het begin van ons gesprek dien ik te worden gecorrigeerd: het parcours bij Le Déracinement is een familieparcours, geen ‘kinderparcours’. Een klein, maar betekenisvol verschil, legt Cathy Paredis uit. Paredis: “Z33 heeft een lange ervaring met het ontwikkelen van parcours voor een jong publiek, en in het verleden waren dat inderdaad vaak ‘kinderparcours’. Gaandeweg merkten we dat dat soms ongewenste effecten had: kinderen werden ‘afgezet’, of ze liepen hun eigen parcours, terwijl de volwassenen in de brochure aan het neuzen waren. Terwijl het cruciaal is dat ouders en kinderen samen de expo bezoeken.” Willem Vrancken: “In het familieparcours bij Le Déracinement hebben we dat bijna fysiek afgedwongen door de middelen te verdelen: de ouders kregen een foldertje met de opdrachten en uitleg, de kinderen kregen de concrete tools om die opdrachten uit te voeren. Ze konden alleen aan de slag door met elkaar samen te werken.”
Het parcours werd opgevat als een ‘reis’ langs een aantal kunstwerken waarbij de kinderen een opdracht dienden te vervullen. Wat was het einddoel?
Paredis: “De opdrachten fungeerden vooral als voorzet voor de ouders om met de kinderen in gesprek te gaan. Het waren soms open vragen, waarop geen ‘oplossingen’ of ‘juiste antwoorden’ te vinden waren, maar die bedoeld waren om dialoog uit te lokken. Een van de dingen die me het meest plezier deden was de reactie van kinderen die zeiden: ‘Ik heb eindelijk nog eens echt kunnen babbelen met mijn ouders” (lacht)
Zo’n insteek vraagt wel wat engagement van de ouders.
Vrancken: “Ja, dat is een bewuste keuze. Bij Z33 leggen we graag een stukje verantwoordelijkheid bij de bezoekers, we gaan een wederkerige relatie met hen aan. Je komt hier niet binnen om te consumeren, je neemt een plek in als gesprekspartner.”
Paredis: “Pas op, de insteken uit het familieparcours waren vaak ook plezant en speels hé, het was niet de bedoeling om alleen zware babbels te hebben. Er zaten evengoed heel concrete en creatieve opdrachten tussen, zodat een kind dat misschien nog niet helemaal rijp is voor verdiepende gesprekken ook voldoende kon meepikken.”
Vrancken: “Variatie in de vorm van de opdrachten is sowieso heel belangrijk. Z33 koppelt aan de ontwikkeling van een familieparcours ook altijd een jonge illustrator of vormgever - dat past in onze missie om bezig te zijn met toegepaste kunsten, én met talentontwikkeling. Illustrator Elise Vandeplancke die mee in het team zat voor Le Déracinement was fantastisch goed in het vertalen van abstracte inhoud naar beelden.”
Migratie is geen evident thema. Hoe pak je dat aan om dat op een toegankelijke manier bij de kinderen te brengen?
Vrancken: “Elke tentoonstelling is een complex weefsel van inhoudelijke draden, het is de zaak om daar, in overleg met de curator, een aantal duidelijke lijnen uit te destilleren. Lijnen die voor kinderen begrijpelijk zijn.”
Paredis: “En zoals Willem zegt: cruciaal is het feit dat dat in overleg met de curator gebeurt. Een familieparcours mag niet ‘achteraf’ aan de tentoonstelling worden toegevoegd, het moet van bij de kiem mee ontwikkeld worden, met de expo zelf. Curator Silvia Fransceschini stond daar gelukkig voor open, ze was erg betrokken. Wij leerden haar denkproces kennen, kregen inzicht in de kern van wat zij wilde communiceren. Op een gegeven moment hadden we iets bedacht wat volgens haar niet klopte, daarover zijn we in gesprek gegaan. Op die manier werk je in vertrouwen samen. Je ‘krijgt’ een verhaal van de kunstenaars en de curator, dat is een cadeau. Het familieparcours is geen bezigheidstherapie, het moet inhoudelijk trouw blijven aan de kern van de expo.”
Ik hoor jullie vooral zeggen dat een familieparcours een volwaardig onderdeel vormt van een expositie - net zoals een kind volwaardig deel uitmaakt van het museumpubliek.
Paredis: “Klopt. Vaak gaat men er nog van uit dat je een museum in een speeltuin moet veranderen als je de deuren wilt openzetten voor een jong publiek. Daar heeft geen kind - en geen museum - iets aan. Een waardevol kinderprogramma is een verrijking en verdieping van het verhaal wat daar wordt verteld.”
Vrancken: “Onlangs stelden we ons intern de vraag of we extra geld moeten vragen voor die parcours - wij beginnen elke expositie opnieuw van nul, de ontwikkeling vergt dus behoorlijk wat tijd en arbeidskracht. Ik ben heel blij en fier dat toen besloten is om dat niet te doen. Daarmee hebben we het signaal gegeven dat een familieparcours deel uitmaakt van de basiswerking, dat het dient om een belangrijk segment van ons publiek te bereiken. Als je puur rekenkundig kijkt, kom je er wellicht op uit dat je veel bemiddeling moet schrappen. Maar daarover gaat het niet. Je moet geloven dat hetgeen je doet waarde heeft.”
10 learnings uit het gesprek met Willem Vrancken en Cathy Paredis
- Probeer zo vroeg mogelijk alle partners samen te brengen en naar elkaars bekommernissen te luisteren. Iedere betrokken partij heeft zijn visie - ga de dialoog aan, zodat er vertrouwen ontstaat.
- Neem voldoende tijd om het familieparcours inhoudelijk uit te werken. Hoe meer tijd je neemt, hoe sterker je in de diepte kunt gaan.
- Ga respectvol met ieders rol en eigenheid om. Dat is mogelijk, ook al ben je het niet altijd met elkaar eens.
- Blijf trouw aan de kern van het inhoudelijke verhaal en gebruik die als basis voor je activiteit.
- Zorg voor een concept waarin ouders en kinderen samen door de expo gaan.
- Varieer voldoende in vorm bij het uitwerken van je opdrachten.
- Probeer in de mate van het mogelijke rekening te houden met jongere en oudere broers en zussen.
- Gebruik een open en inclusief taalgebruik.
- Zorg voor een mooi verzorgd product. Hoeft niet veel te kosten maar een mooi afgewerkte lay out laat zien dat kinderen echt welkom zijn.
- Geloof in de waarde van wat je doet!
Cathy is radar in het Netwerk Vitamine C
"Vitamine C is een smeltkroes van ambitie, expertise en passie. Het contact met mensen die, net als ik, echt hun schouders onder cultuureducatie willen zetten, is goud waard. Elke ontmoeting brengt me weer nieuwe inzichten en bakken inspiratie."
Voel jij net als Cathy Paredis de nood om uit te wisselen met collega's en de drive om samen met de andere radars cultuureducatie verder op de kaart te zetten? Dan is Netwerk Vitamine C iets voor jou!
"Als je familievriendelijk wil zijn, moet je ruimte maken" - Kinderen aan het roer van je organisatie
Een kinderbestuur voor je cultuurorganisatie? Hoe begin je eraan? Red Star Line Museum sloeg hiervoor de handen in elkaar met kunsteducatieve organisatie Wilde Raven vzw. Ontdek in dit praktijkvoorbeeld hoe zij het aanpakten, wat er werkte en welke tips ze graag delen.
Cultuureducatie in het Industriemuseum
Het Industriemuseum in Gent omschrijft zichzelf als een kindvriendelijk doe-museum. Hoe pakken zij hun werking voor de vrije tijd aan? Hoe geven ze dat doe-museum vorm?
In Anderlecht brengt CIE sQueezz kunst tot bij de allerkleinsten
Kunst voor de allerkleinsten? Dat is niet te hoog gegrepen, zo bewijst het project VanKleinsAfaan. Daarvoor slaan het gezelschap CIE sQUEEZZ en de Nederlandstalige kinderdagverblijven in Anderlecht de handen in elkaar.