Op het PubliqForum 2021 getuigden Filip Standaert en Marianne De Grave over dit bijzondere cultuureducatieve project. Filip is professioneel regisseur bij Handelsreizigers in Ideeën en werd hier als projectleider ingeschakeld. Marianne werkt op de centrale administratie van het ziekenhuis en getuigt hoe ze het traject beleefde.
1 De proloog
Twee jaar geleden zaten Filip Standaert en zijn collega Frederik De Preester in het bureau van gedelegeerd bestuurder Eric Mortier. Die vroeg zich af of ze met het personeel iets konden doen rond het klassieke stuk ‘Antigone’ van Sophocles. Daar vindt hij zelf immers nog altijd waarheid, wijsheid en inspiratie in. “We hadden al eerder met het UZ Gent samengewerkt om moeilijke thema’s met een maatschappelijke impact naar de patiënten, studenten en burgers te brengen”, vertelt Filip over die ontmoeting.
Van Antigone wilden ze een inclusief verhaal maken. Iedereen die in het UZ werkt, moest kunnen meedoen. “Daarom schreven Frederik en ik samen met professionele theatermakers – coregisseur Walter Bavo Janssens en componist-koorleider Rudi Genbrugge – een missie en visie over het project. Mensen grenzen laten verleggen, hen kansen geven om te groeien op artistiek en persoonlijk vlak, dat was het doel. Als artistiek kernteam beloofden we dat iedereen de tijd zou krijgen om het acteren of zingen onder de knie te krijgen en protagonisme zou krijgen.”
Om mensen te betrekken, organiseerden ze eerst reflectiemomenten. “Waar zijn jullie op het werk mee bezig? Wat zijn jullie verwachtingen? Wat betekent genezing voor jou? Het verraste ons dat zulke vragen niet alleen veel persoonlijke verhalen losweekten, maar ook veel dromen wakker maakten.”
2 Voorstelling van de spelers
Bijna 100 medewerkers van het UZ Gent, van logistieke hulp tot hoofdarts en algemeen directeur, waren uiteindelijk bij de productie betrokken. Elk decorstuk en kostuum, elke rol, dialoog, stem, noot of letter werd vertolkt, geschreven of mee gekneed door iemand van het UZ Gent. Een huzarenstuk.
Naast de acteurs en het koor waren er ook achter de schermen een pak mensen actief. “Via de communicatiedienst vonden we setverantwoordelijken, mensen die de ontvangst deden, die gids wilden zijn of mee hielpen met de grime en de catering. Professionele costumière Inge Coleman stikte met vele helpende handen de tientallen kostuums.”
Acteur Marianne: “Dit gaf me een boost die me door de moeilijke winter zal helpen”
40 jaar geleden stond Marianne De Grave voor een belangrijke studiekeuze. “Ik speelde toen in musicals mee en wou actrice worden. Maar dat was voor mijn vader een no-go. Hij was heel erg bezorgd om mij”, vertelt ze. Uiteindelijk ging ze in het UZ Gent aan de slag, maar haar hele carrière was er het gemis van niet op een podium te kunnen staan. “Toen dit aanbod me ter ore kwam, twijfelde ik dan ook geen seconde.”
Marianna vertolkte de rol van Antigone en sprak ook een rol in het hoorspel over de harttransplantatie in. “Voor dat stuk kon ik putten uit eigen ervaringen. Ik verloor mijn zus die nadien als donor 3 levens redde. Op een of andere manier deed het deugd om iets met die emoties van toen te doen”, zegt ze.
Ze noemt het hele project ‘haar gelukske’. “Ik was zo blij dat ik mocht spelen, dat ik het publiek kon beroeren en mijn emoties de vrije loop kon laten in de omgeving waar ik me doorgaans neutraal en professioneel hoor op te stellen. Maar ook het grote geheel maakt me gelukkig: we deden het samen met collega’s. Het blijft bij iedereen nazinderen, voel ik. Zo geeft het me een boost die me door deze moeilijke winter zal helpen. Ik ben onze directie zo dankbaar voor deze bijzondere kans en ga het theater zeker terug oppikken.”
3 Het verhaal
Een script lag er in het begin nog niet, daar schrokken de deelnemers van. “Antigone was het uitgangspunt, maar het stuk kreeg een vertaling naar de grote en kleine levensvragen die elke dag in een ziekenhuis opborrelen. We wilden een immersieve locatievoorstelling maken en tekenden de grote lijnen van het scenario uit - iets met een familie, een zwaar ongeluk, een transplantdilemma - en samen met de schrijversclub die we binnen het ziekenhuis oprichtten, kneedden we het verhaal, de karakters en de dialogen.”
Daarin staat het leven van de Gentse familie De Landtsheer centraal. Na een uit de hand gelopen ruzie tussen broers Pol en Teo in de Blaarmeersen, belanden ze in het UZ en slaat het noodlot toe. Kan Antigone, de arts van de familie, troost en houvast brengen?
“Aan alle tragiek voegden we een stevige scheut hoop, liefde en humor toe. Zo werd het een bitterzoete ode aan de veerkracht van de mens.”
“Als ons leven plots on hold staat, start er een hele machinerie hier in het ziekenhuis. Dat wilden we tonen, met alle emoties die er dan bijkomen”, verklaart Filip de verhaallijn. “Zorgverleners zijn immers niet alleen de garagisten van het lichaam, maar ook de verzorgers van de ziel. Genezen en helen betekent zoveel meer. Aan alle tragiek voegden we wel een stevige scheut hoop, liefde en humor toe. Zo werd het een bitterzoete ode aan de veerkracht van de mens.”
En de vorm? Die had niks weg van een klassiek theaterstuk. Het werd een mix van hoorspel, film, theater en koorzang. “Onder begeleiding van een gids, wandelde het publiek in kleine groepen langs een verrassend parcours doorheen het ziekenhuis”, vertelt Filip.
“Van de kapel tot de parking en via ondergrondse transportgangen naar het revalidatiezwembad. Op een 8-tal plekken hielden we halt om naar een live geacteerde scène te kijken, op andere werd er een opgenomen stuk film geprojecteerd of zong het koor. Het publiek had ook een koptelefoon voor het hoorspel dat het verhaal tussen de verschillende stoppplaatsen vervolledigde”, licht Standaert toe.
Op al die plekken werden de rollen door andere UZ-medewerkers gespeeld. “Maar elk personage was herkenbaar door de typerende kleur van de kostuums die in elke scène terugkwam. Antigone was de rode, Jasmijn de gele, Pol en Teo droegen groene kostuums. Zo konden vrouwen ook mannen spelen. We hadden nu eenmaal meer vrouwelijke dan mannelijke acteurs.”
4 Toewerken naar een climax
Repeteren was niet eenvoudig in covid-tijden. “Het moest online gebeuren. Niet gemakkelijk voor onze koorleider Rudi die zijn zangers nog moest leren kennen”, zegt Filip. “Ook de online theaterrepetities waren voor Walter en mij een sprong in het onbekende. Tijdens videocalls leerden we de acteurs om de karakters en de tekst te analyseren. In aparte onlinegroepen oefenden ze om authentieke levendige personages neer te kunnen zetten. En we amuseerden ons. Er ontbrak bijna nooit iemand op deze afspraken na de werkuren. Zo zijn we er toch in geslaagd om ondanks dat fysiek gemis een team te vormen.”
In de lente van 2021 had het zorgpersoneel net 2 prikken achter de rug. Eindelijk konden ze ook fysiek samenkomen. “We namen eerst al 2 filmscènes op en alle hoorspelen. We werkten per set in bubbels met aparte briefings. Het viel op dat er bijna niemand afgehaakt was, ondanks de lange aanloop. Het was een nieuwe, intensieve fase, met na de zomer ook wekelijkse koorrepetities op dinsdag en toneelrepetities op donderdag.”
Na een try-out en generale repetitie speelde de crew 4 dagen lang meer dan 30 keer de zinderende voorstelling. Bijna 1500 mensen kochten een kaartje en beleefden het resultaat in het allerheiligenweekend van 2021.
5 De impact
“In de gesprekken vooraf voelden we al hoe de appreciatie voor elkaars werk onder de ziekenhuismedewerkers groeide, en dat werkte erna duidelijk door. Net als de grote verbondenheid”, zegt Filip. “Het UZ heeft jaren geprobeerd om met teambuildings meer verbinding tussen medewerkers te creëren, maar dit positieve proces waar je samen doorgaat, maakte veel meer een verschil. Er was ook veel nationale persbelangstelling voor dit unieke initiatief waardoor we niet enkel de toeschouwers, maar ook de burgers aan het denken probeerden te zetten rond zorg en transplantatie.”
Er komt nog een reünie met de hele crew, maar die werd door de vierde coronagolf noodgedwongen uitgesteld. “En we maken een film zodat de spelers zelf de hele trip eindelijk eens kunnen meemaken. Omdat ze alleen hun eigen stukje op die ene locatie speelden, hebben ze het geheel nog niet gezien.”
Antigone in UZ Gent - kunsteducatie als teambuilding
Ontdek in de opname van deze sessie tijdens het publiqForum 2021 een bijzonder theaterproject. Antigone in het UZ Gent is een theater- en muziekvoorstelling met, voor en door meer dan 80 medewerkers gemaakt. In de video kom je te weten hoe de makers en personeelsleden handen in elkaar sloegen, wat er allemaal bij kwam kijken, en wat de bijzondere impact was voor iedereen die betrokken was.
Dans als therapie voor een gemeenschap
Tijdens het tweede online evenement van de Roadtrip Cultuureducatie 2021, live uitgezonden vanuit Trix in Antwerpen op 2 juni, ging Evelyne Van Hecke van Moving Ground vzw in gesprek met experten Peter Adriaenssens en Maike Kooijmans. Zij zijn ervan overtuigd dat dans als therapie voor een gemeenschap kan dienen.
“Lezen draait om meer dan om boeken alleen”
Lezen met de allerkleinsten is mogelijk: dat bewijst de samenwerking tussen de Ukkelse bibliotheek en het kinderdagverblijf Asselbergs. De kinderopvang blijkt dé plek waar je begeleiders en ouders kunt stimuleren om ook aan de kleintjes voor te lezen.