Name: publiq
Price range: $

Een doorsnee museumbezoeker staat 20 seconden stil om een werk te bekijken, zo leert onderzoek. In de studio van Radio Bart mag het wat meer zijn. Elke dag staat die voor een ander schilderij in het KMSKA. Ga je als een bezoeker in de studiostoel zitten, dan ontspint er zich een gesprek met een blinde of slechtziende host zoals Bart.

Geen lesje kunstgeschiedenis

Wat zie je? Welke titel zou je voor het werk verzinnen? Waar zou je jezelf plaatsen als je in het werk kon stappen? Zulke vragen legt Bart zijn gesprekspartner voor. “Voorkennis is niet nodig,” verzekert hij, “want we goochelen niet met jaartallen, stijlkenmerken of grote namen.” Waarover het dan wel gaat? “Over het verwoorden van wat je ziet, de tijd nemen om gericht te kijken. Dan merk je details op die je anders ontgaan.”

Voor Bart is het gesprek geslaagd als bezoeker en host elkaar aanvullen en van elkaar leren. “We bouwen samen aan de betekenis van het werk, delen ervaringen en persoonlijke associaties. Dat maakt het voor de bezoeker en voor mij interessant.” En zo worden 20 seconden dus al snel een kwartier.

(c) Sanne De Block

Probleem vervelt tot opportuniteit

Bart zelf noemt het een job op z’n lijf geschreven. En dat is het ook, zo blijkt. “Bart was jaren de receptionist en vertrouwde telefoonstem van het KMSKA”, vertelt publiekswerker An Van Hertum. “Tijdens de lange renovatie van het museum werd duidelijk dat die job niet meer in deze digitale tijden past. We gingen dus op zoek naar een andere invulling van zijn takenpakket.” Die nieuwe taak moest matchen met de strategische doelstelling van het museum. “Die stelt onder meer dat we elke bezoeker een wonderlijke, verbindende en verrijkende ervaring willen aanbieden. Anders kijken en meer zien, is ons motto. Dat is ook de slagzin van Radio Bart geworden.”

(c) Sanne De Block

Test, test en nog eens test

Voor wat hij hier doet, bestaan geen methodieken, zegt An. “Je hebt zoiets als de ‘verbale beschrijving’ om kunst aan blinden en slechtzienden te beschrijven, maar dat is in deze context niet bruikbaar. De rollen zijn immers omgekeerd. Bart is de gids. Al spreken we liever van host of bemiddelaar, want hij hoeft geen expert te zijn. Het museum schakelde daarom de hulp van Janien Prummel in. “Zij is een soort gids voor gidsen”, verduidelijkt Bart. “Ze zat mee aan tafel toen we het concept uitwerkten en heeft me les in gespreksmethodieken gegeven.” Na heel wat experimenten én evaluaties met testpersonen begon het hen te dagen dat ze goud in handen hadden. An: “Er gebeurt tijdens zo’n gesprek echt iets in je hoofd, waardoor je met andere ogen kijkt. Zelfs de verantwoordelijke collectie-informatie zei ‘Ik ken dat werk door en door, maar zo had ik het nog nooit bekeken."

(c) Sanne De Block

Iedereen kijkt anders

De rijkdom aan stemmen laat zich in dit project heel goed vangen. “In een niet-figuratief werk ziet de ene een bloedbad en de andere een sereen tafereel”, lacht An. “Daarnet nog stond de studio voor een werk dat bewust scheef hangt”, geeft Bart een ander voorbeeld. “De eerste bezoeker zei er niks over terwijl de tweede meteen met een kwinkslag vroeg of ik dat werk misschien zelf had opgehangen.” Zulke opmerkelijke observaties en associaties noteert Bart, die intussen ook versterking kreeg van 3 andere blinde of slechtziende hosts. “We beseffen dat we daar nog iets mee moeten doen, dat dat niet bij hen mag stoppen. Misschien schrijven ze er in de toekomst een blogpost of socialemediapost over? Het experiment blijft lopen. Er zitten nog veel groeikansen.

(c) Sanne De Block

Drempel over

Een punt van aandacht is de toeleiding. Bezoekers kijken het vaak wel nieuwsgierig aan, maar durven uiteindelijk toch niet te gaan zitten. Zonde, zeker op rustige museumdagen.

“Op dit moment hebben we ervoor gekozen om weinig uitleg te geven bij het meubel. We zoeken nog een manier om het project voldoende te kaderen voor bezoekers, zonder alles tot in de puntjes te moeten uitleggen. Nu geven onthaalmedewerkers nog vaak het laatste duwtje.”

Beklijvend

“Als bezoekers terugkijken op hun bezoek aan het KMSKA, dan is het werk dat ze tijdens Radio Bart besproken hebben, het eerste waaraan ze denken. Door het gesprek, de ontmoeting, de associaties blijft het hangen. Het geeft bezoekers ook meer zelfvertrouwen in hun capaciteit om door te kijken en te redeneren. Het toont het uitzonderlijke talent van blinde mensen: ze kunnen iemand die wel ziet, nog beter laten kijken.” zegt An.

(c) Dennis Mariën

Tips van publiekswerker An en host Bart

1 Ga de onzekerheid niet uit de weg. Het was zeker niet meteen recht in in de roos. Veel oefenen en risico's nemen heeft ons tot hier gebracht.

2 Uitproberen. We hadden een groep van 100 vrijwilligers waarin elk type bezoeker vertegenwoordigd was. Van de fervente tot de minder ervaren bezoeker. Met al die types hebben we geoefend om te kunnen ervaren wat het doet.

3 Creëer draagvlak. We hebben het concept van bij de kiem voorgesteld aan alle collega’s. Bijzonder, dachten velen toen. Maar ze zagen Bart met z’n mobiele studio ook al schilderijen van de muur rijden. Alle collega’s zijn ook testpersoon geweest. Zo is stilaan ons hele museumteam ambassadeur van Radio Bart geworden.

4 Duurzaam en op maat. Radio Bart startte in september 2022, bij de heropening van het KMSKA. Het bleek een schot in de roos. Om het te verduurzamen, was er nood aan versterking voor Bart. We vonden in ons netwerk mensen met gelijkaardige competenties, evenveel humor en oprechte nieuwsgierigheid, en werken intussen met drie extra hosts.

5 Maak er een echt inclusief project van. Bart zat van in het begin mee aan tafel. Er werd niks besloten zonder dat hij er zijn zegje over gedaan had. Ook nu zitten we geregeld met de vier hosts samen op terugkommomenten.

6. Betrek het hele gezelschap. De meeste mensen gaan niet alleen op museumbezoek. Daarom betrek ik als host het hele gezelschap bij het gesprek, en staan er ook twee krukjes bij het meubel.

7. Laat het open. Voor ons, hosts, is het belangrijk dat we onze eigen stijl mogen hebben. Ik moet niemand kopiëren, moet geen vaste vragen stellen of het gesprek een bepaalde richting uitsturen. Zo krijg ik elke keer een nieuw puzzelstukje en hou ik het ook voor mezelf interessant.