Waarom deze tool?
Kunstbemiddeling en cultuurbemiddeling zijn praktijken in transitie. In de afgelopen jaren kregen ze steeds meer aandacht binnen het brede culturele veld. Kunst- en cultuurorganisaties streven steeds uitdrukkelijker naar verbindingen tussen kunst, cultuur en publiek en zijn op zoek naar handvatten om deze banden vorm te geven in een samenleving die snel verandert. Daarvan getuigen ook de vele en snel evoluerende benamingen als ‘publiekswerker’, ‘publieksbemiddelaar’, ‘community octopus’, ‘stadsantenne’, ‘publieksprogrammator’, ‘curator stad & publieken’, ‘stadsdramaturg’, ... In de huidige kunst- en cultuurpraktijken, sterk verbonden met de huidige samenleving, kent bemiddeling vele namen en vele gezichten.
Bij veel bemiddelingspraktijken rijzen gelijkaardige vragen. ‘Hoe kunnen we een divers publiek bereiken?’ ‘Welk mandaat krijgen jongeren binnen onze cultuurorganisatie?’ ‘Op welke manieren kunnen we publiek duurzaam betrekken bij onze werking?’ ‘Wie draagt verantwoordelijkheid voor bemiddeling?’ ‘Hoeveel middelen worden er vrijgemaakt en is er een gericht beleid?’ Om organisaties, praktijken en projecten te ondersteunen bij het zoeken naar een antwoord op maat, ontwikkelde onderzoekscentrum eCO-CITY op basis van een praktijkgericht onderzoek de tool ‘PUBLIEK(en) MAKEN’. Deze reflectietool wil kunst- en cultuurorganisaties en bemiddelaars (in spé) handvatten bieden en een hulpmiddel zijn bij het analyseren en concretiseren van hun publiekswerking en -bemiddeling.
Hoe werkt de tool?
Kunst- en cultuurbemiddeling bevat verschillende dimensies. Er is de positie van publiek(en); de positie van de kunst(en); de rollen en functies van bemiddeling en de doelstelling van bemiddeling. De tool en het bijhorend begeleidingstraject bieden een gestructureerde aanpak om als cultuurorganisatie samen met je team deze dimensies onder de loep te nemen. Zowel reflecteren over de huidige situatie (analyse en reflectie) als vooruitblikken op de toekomst (innovatief ontwerp) maken deel uit van het proces.
De tool maakt gebruik van verschillende methodes zoals positionering op spinnenwebdiagrammen of het in kaart brengen van (onzichtbare) netwerken van je organisatiestructuur om de bestaande bemiddeling te analyseren en potentiële bemiddelingsacties in het vizier te krijgen. Ook zijn er woordenwolken en theoretische concepten waardoor jij en je team een gedeelde taal en een gezamenlijke visie kunnen ontwikkelen. De tool kan uiteindelijk een concrete actie opleveren, een kleine aanpassing aan een bestaande strategie of een groter experiment.
Bovenal is de tool een gespreksopener die helpt om de neuzen in dezelfde richting te krijgen, verwachtingen uit te spreken en samen na te denken over (nieuwe) doelstellingen.
Praktijkvoorbeeld 1: de positie van publiek(en) bij Art for You(th)
Art for You(th) is het kleine broertje van Globe Aroma, een organisatie die onder meer niet-begeleide minderjarigen met een achtergrond als nieuwkomer meeneemt naar culturele activiteiten. De jongeren van Art for You(th) zijn op verschillende momenten meer of minder betrokken als publiek, en nemen dus op verschillende momenten verschillende posities in. Wanneer ze participeren aan een tentoonstelling of theatervoorstelling nemen ze de positie in van bezoeker en gebruiker van het culturele aanbod. Daarnaast worden ze ook regelmatig bevraagd over wat ze graag doen of zien. Op dat moment verandert hun positie: ze zijn niet alleen gebruikers van het bestaande aanbod, maar geven ook feedback op het programma van Art for You(th) zelf en doen suggesties voor de toekomst. Naarmate de jongeren langer betrokken zijn bij Art for You(th) steken ze zelf de handen uit de mouwen en organiseren ze activiteiten op eigen initiatief. Ze nemen verantwoordelijkheid op en krijgen eigenaarschap over een deel van het aanbod - ook dit wijzigt hun positie als ‘publiek’.
KORTOM: Publieken kunnen verschillende posities innemen, die een verschillende mate van betrokkenheid en een andere relatie met de praktijk of organisatie met zich meebrengen. Soms neemt eenzelfde groep publiek(en) na verloop van tijd een gewijzigde positie in, in andere gevallen spreekt elke positie een verschillende groep mensen aan. De tool ‘PUBLIEK(en) MAKEN’ biedt de ruimte om die posities te identificeren en te bespreken, waardoor een meer inclusieve benadering van publieksbetrokkenheid ontstaat.
Praktijkvoorbeeld 2: de positie van de kunst(en) binnen Het Bos
Het Bos is een open plek, een culturele vrijhaven waar verschillende kunstdisciplines aan bod komen. De organisatie van Het Bos wordt gekenmerkt door een informele structuur. Dat verschillende jongeren er verschillende engagementen en dus verschillende posities als publiek innemen hoeft niet te verbazen, maar ook de positie van de kunst(en) kent meerdere invullingen. Bij concerten en exposities staat kunst tonen centraal: het resultaat van (een) artistiek werk(proces) wordt gedeeld en het publiek komt kijken. Bij andere initiatieven, zoals De Bosacademie (waarbij kunstenaars een bepaalde tijd in residentie zijn) staat kunst maken centraal. Het Bos ondersteunt hierbij de creatievelingen door ruimte, technische ondersteuning en uitwisseling met andere kunstenaars. Tenslotte wil Het Bos ook een platform creëren, een forum voor de artistieke realisaties van jongeren. Zo organiseerde een van de residenten ‘fanzine workshops’ in de Bosbar, het café in het gebouw. Het Bos sprong bij met ruimte, organisatorische hulp en de zoektocht naar deelnemers. De resident werd later elders in het kunstenveld gevraagd om workshops te geven. In dit geval fungeerde Het Bos als springplank naar de bredere culturele sector, door een draagvlak voor de kunstenaar te creëren.
KORTOM: De tool ‘PUBLIEK(en) MAKEN’ helpt om de verschillende posities van de kunst(en) binnen de organisatie te verhelderen en te bespreken, waardoor er een breder begrip ontstaat van de rol van de kunst(en) in de culturele bemiddelingspraktijk.
Zelf aan de slag?
Wil je zelf graag aan de slag met ‘PUBLIEK(en) MAKEN’ – de tool? Dat kan! Samen bekijken we welke formule haalbaar is, van een uitgebreid traject tot twee sessies van een halve dag. Ook inhoudelijk bepalen jullie de focus, van inzetten op nieuwe publieken tot het intern in kaart brengen van bemiddelingsrollen.
Een duik in de twee praktijkvoorbeelden
