Online kunsteducatie: 8 tips uit het praktijkverhaal van WISPER

Kunsteducatieve organisatie WISPER stortte zich bij de eerste golf van de coronacrisis al in het online avontuur. Dat experiment smaakte naar meer en intussen smeden ze plannen om online cursussen permanent in hun aanbod op te nemen.

Educatief medewerker Mileen Borgonjon en communicatieverantwoordelijke Annelies Vereecke vertellen in dit praktijkverhaal met welke uitdagingen ze geconfronteerd werden en hoe zij daarmee omgingen. Uit hun ervaringen distilleerden wij ook enkele tips voor jou.

Vanaf het moment waarop het coronavirus in maart 2020 stokken in de wielen stak, werden een aantal lopende cursussen bij WISPER meteen online verdergezet. In april en mei lanceerde de organisatie dan vervolgens nog twee keer een apart aanbod met nieuwe online cursussen.

Cursussen die normaal live en in groep doorgaan, vervangen door een coronaproof alternatief, leek op het eerste zicht een onmogelijke opgave. Zeker bij cursussen als contactimprovisatie, een dansvorm die juist gebaseerd is op aanraking. Maar bij nader inzicht bood de gedwongen vertaalslag naar een online cursusomgeving ook nieuwe mogelijkheden.

UITDAGING #1: WAAROVER GAAT HET EIGENLIJK?

Mileen en haar collega’s kregen al snel door dat niet alle lesinhouden zich zomaar naar een online format laten vertalen. Dit dwong hen om verder na te denken. Waarover gaat deze cursus eigenlijk? Wat wil ik als docent precies overbrengen of bereiken? Op welke aspecten van mijn kunstvak kan ik online blijven focussen en/of ze op een andere manier invullen? Hoe kan ik de basisprincipes van mijn kunstvak vertalen naar een manier waarop de deelnemers er in hun eigen omgeving, met eigen materiaal, mee aan de slag kunnen?

In het geval van online contactimprovisatie werden principes als de zwaartekracht, balans en de verplaatsing van je gewicht dus behandeld in een totaal andere setting dan de vertrouwde dansstudio, namelijk de eigen thuisruimte. De taal van dans ook thuis ervaren bleek een interessante piste. De cursisten gaven al snel aan wat een fijne ontdekking en eyeopener het is om hun woonkamer als dansruimte te verkennen.

UITDAGING #2: GROEPSGEVOEL/VEILIGHEID

Hoe creëer je veiligheid en groepsgevoel in een omgeving die veel mensen enorm spannend vinden? Je kan niet echt kennismaken bij een online ontmoeting, weet niet wie je mag verwachten, bent misschien niet vertrouwd met de technische tool, hebt nog geen voeling met elkaar. Op zoek gaan naar manieren om het ijs te breken is dus extra belangrijk. Een simpele opdracht zoals “schrijf allemaal je naam + één woord op een blad en toon het tegelijk aan elkaar” kan echter al wonderen doen, ondervond Mileen.

Anderzijds bleek dat het voor sommige mensen een heel stuk veiliger voelt om vanuit hun vertrouwde omgeving thuis te kunnen meedoen. De stress over een nieuwe omgeving (die een cursusruimte toch vaak is) en je moeten blootgeven voor een groep valt deels weg. Sommige mensen voelen zich net veiliger door het idee dat een scherm afstand creëert. Op die manier worden er weer andere drempels weggenomen.

Een gevoel van veiligheid is dus heel relatief. Het is bovendien heel bijzonder hoe deelnemers elkaar na enkele online sessies toch al een stuk beter bleken te kennen dan verwacht, voegt Mileen nog toe.

UITDAGING #3 TOOLS

Net zoals bij een live les is het bij een online cursus belangrijk om op zoek te gaan naar verschillende tools en platformen om je inhoud zo optimaal mogelijk over te brengen. Voor WISPER bleek Zoom uiteindelijk het interessantste kanaal om hun cursussen te geven, omwille van functies zoals de breakout rooms.

UITDAGING #4 AFSLUITING VAN DE BUITENWERELD

Het ‘vanuit je eigen kot’-gegeven betekent ook veel passage van huisgenoten, kinderen,… En dat prikkelde de nieuwsgierigheid! Mensen die anders nooit interesse zouden tonen in een danscursus als contactimprovisatie raakten geïnspireerd door wat ze op het scherm van een huisgenoot zagen gebeuren.

Bovendien hoeft die passage geen storend obstakel te zijn. Mileen vertelt over een grappig gebeuren op het einde van een hedendaagse danscursus: ze had een compositie-opdracht gegeven die de deelnemers even mochten voorbereiden. Vervolgens gingen ze kijken naar elkaar. Een deelnemer toonde haar compositie en tegelijkertijd was er vanalles aan het gebeuren in de keuken achter haar. Op één of andere manier vormde dat chaotische aspect een indrukwekkend geheel met de compositie op de voorgrond. Zoiets maak je minder snel mee in het danslokaal. Het online gegeven bleek op die manier enorm bevorderend voor de spontaniteit.

UITDAGING #5 TECHNISCHE ASPECT

In fysieke workshops kom je minder voor technische uitdagingen te staan: je kent de zaal, weet waar de lichtknoppen zijn, kent de muziekinstallatie, … klaar! Voor het online gebeuren ligt dit anders: je moet als docent heel wat nieuwe skills aanleren in een sneltempo. Het is bovendien niet gemakkelijk om mensen met technische problemen van op afstand verder te helpen.

Ook een workshop met twee geven, waarbij de docenten zich niet op dezelfde locatie bevinden, is een hele uitdaging. De deelnemers van WISPER waren hier gelukkig heel geduldig mee. Ook zij moesten soms nog vertrouwd geraken met de technische kanten van de tool die gebruikt wordt.

Daarom is het belangrijk om voldoende aandacht te besteden aan technische omkadering. Oefen vooraf de workshop eens met een paar collega’s en geef deelnemers voldoende duiding om ze te laten wennen aan de verschillende functies.

Tegelijk voegde het technische gegeven een extra dimensie toe aan de workshop contactimprovisatie, getuigt Mileen. Connectie en disconnectie zijn immers twee thema’s die in deze dansvorm een wezenlijke plaats innemen.

UITDAGING #6 DE VISIE NIET UIT HET OOG VERLIEZEN

Uitwisseling is een wezenlijk onderdeel van elke WISPER-cursus. Online lessen die gebaseerd zijn op eenrichtingsverkeer waarbij een docent instructies geeft en de deelnemers uitvoeren, kunnen oplopen tot een sessie met 500 deelnemers maar laten weinig of geen ruimte voor (onderlinge) feedback. Bij WISPER staat die feedback juist centraal in hun methodiek en dus ging de organisatie op zoek naar vormen waarbij het principe van uitwisseling ook online overeind blijft.

Mileen ondervond bijvoorbeeld dat de inkijk, die deelnemers elkaar via compositie en kadrering geven in hun eigen thuisomgeving, een gegeven is waarover bijna spontaan uitwisseling ontstaat. Ook creatief gebruik van de chatfunctie of het werken met break-out rooms (waarin mensen in kleinere groepjes samen topics kunnen verkennen en uitdiepen), zijn voorbeelden van manieren om uitwisseling te stimuleren in een online omgeving.

UITDAGING #7 VERANDERING

WISPER heeft best een groot team van medewerkers en docenten. Kregen zij iedereen dan onmiddellijk mee in dat online verhaal? “Sommigen zagen meteen manieren om binnen een virtuele lesomgeving rond hun kunstvorm te werken, terwijl anderen dit gegeven veel moeilijker en uitdagender vonden.”, getuigt Annelies.
WISPER hanteerde steeds het uitgangspunt dat iedereen op eigen tempo de online mogelijkheden kan verkennen en niemand bij een lockdown verplicht wordt om zijn les meteen om te zetten naar een online format. Degenen die zich geïnspireerd voelen, krijgen wel alle kansen en ondersteuning. Ook intern wordt er sterk ingezet op de onderlinge uitwisseling tussen gastdocenten en educatieve medewerkers, zodat ze optimaal van elkaar kunnen leren.

Het besef dat deze coronacrisis nog even zal duren en nog een tijdje een realiteit zal vormen voor de educatieve werking speelde ook een belangrijke rol en zorgde ervoor dat ook degenen met drempelvrees zich waagden aan een online avontuur, waarbij elke docent blijft inzetten op zijn/haar eigen sterktes en interesses.

UITDAGING #8 BLIJVEN EXPERIMENTEREN

Als kunsteducatief begeleider is het cruciaal om te blijven experimenteren, om het gekende te durven loslaten en om niet vast te roesten in vertrouwde gewoontes en kaders. In dat opzicht vormt een online cursusomgeving een prachtig duwtje in de rug dat aanzet om te blijven vernieuwen.

UITDAGING #9 PRIJS

Online aanbod en prijszetting blijft voor veel organisaties een moeilijk vraagstuk. De online cursussen van WISPER werden aanvankelijk gratis aangeboden. Dat was deels om zoveel mogelijk mensen de kans te geven om tijdens de lockdown ook kunst te blijven beleven, maar ook om de druk op de docenten te verlagen bij het lesgeven in die nieuwe omgeving.

Na een tijdje werden de online cursussen ook ingepast in de reguliere prijszettingen van WISPER, waarbij de mogelijkheid om te betalen wat je kan besteden al langer het uitgangspunt was. Er wordt gewerkt met een plustarief voor wie een extra bijdrage wil doen om cursussen voor iedereen betaalbaar te maken, een standaardtarief en een reductietarief voor deelnemers die het minder breed hebben. Of je recht hebt op het reductietarief beslis je helemaal zelf. Daarnaast is er grotere korting voor UiTPAShouders.

• Probeer geen één-op-één vertaling te maken van live naar online. Ga terug naar de essentie van je kunstvak en werk hiermee vanuit de mogelijkheden van de online tool.

• Bied docenten voldoende technische omkadering en experimenteer vooraf ook met de technische mogelijkheden van de tool tijdens het vormgeven van je cursus of workshop.
• Werk, indien mogelijk, met 2 gastheren/-vrouwen voor je online sessies: iemand die voor de inhoudelijke begeleiding zorgt en iemand die als online helpdesk fungeert.
• Doe aan verwachtingsmanagement naar de deelnemers toe: geef duidelijk aan wat er te gebeuren staat, zowel technisch (wat heb je nodig) als inhoudelijk (wat mag je verwachten).
• Test alles op voorhand.
• Gebruik het wegvallen van de afstandsdrempel in je voordeel: trommel bijvoorbeeld een gastdocent op die je anders niet zou kunnen strikken omwille van de afstand.
• Gun jezelf de tijd om online vaardigheden te ontwikkelen én om ermee te experimenteren, maar durf op termijn ook voor online aanbod voldoende toegangsgeld vragen!
• Raadpleeg de vele tutorials en best practices die online beschikbaar zijn. Zorg ook voor uitwisseling binnen je team: early adaptors zullen collega’s met koudwatervrees positief beïnvloeden.