Het publiek staat centraal, niet de technologie

Op 14 februari hield Dig It Up! in Antwerpen halt voor een inspirerende studiedag rond digitale cultuureducatie. Sophie Heijkoop van het Nederlandse kennisinstituut DEN (Digitaal Erfgoed Nederland) zorgde voor de key note, wij bleven ook plakken voor het panelgesprek achteraf. We vatten voor jou even de essentie samen.

Wat leerden we van Sophie Heijkoop?

Welke kansen biedt digitale cultuureducatie?

Het is vandaag een slimme manier om een breder publiek te bereiken. Heijkoop focust vooral op digitale cultuureducatie voor kinderen en jongeren, omdat voor hen de fysieke en de online wereld meer dan ooit dooreen lopen. Je bereikt kortom je publiek waar het al is.

Wat is de grote valkuil voor digitale cultuureducatie?

De omkering van doel en middelen. Digitale technologie is een hulpmiddel om publiek te bereiken, ze dient geen doel op zich. De grootste uitdaging is om de digitale tools op een betekenisvolle manier in te zetten. Het publiek en zijn behoeften staan centraal, niet de technologie.

Hoe begin je eraan bij jouw organisatie?

• Voor het regulier onderwijs presenteert Heijkoop een uitgebreid en concreet stappenplan, dat je hier kan lezen.

• Voor vrijetijdsorganisaties die de stap willen zetten, is het belangrijk dat de hele organisatie aan boord is. De digitale transformatie is geen project, maar een cultuurverandering. Het dient onderdeel te worden van je hele organisatie. Het focusmodel dat Heijkoop presenteert helpt om na te denken over de digitale transformatie van jouw organisatie.

De belangrijkste vraag is: krijg jij het mandaat, de tijd, de middelen om de juiste context te creëren voor de digitale transformatie?

In het panelgesprek gingen Olga Van Oost (FARO, Vrije Universiteit Brussel), Sophie Heijkoop (DEN), prof. Kris Rutten (onderzoeksgroep Cultuur & Educatie - UGent) en Dorine De Vos (Red Star Line Museum) in discussie over de digitalisering tijdens en na de coronapandemie. Ze vertelden aanvankelijk hoe zij tijdens de pandemie waren omgegaan met het plotse wegvallen van fysieke mogelijkheden om het publiek te bereiken. Digitalisering bleek een uitweg te bieden, al zijn niet alle digitale oplossingen duurzaam gebleken. De pandemie heeft wel het denken over wat ‘publiek’ is ingrijpend veranderd: een online toeschouwer - die bijvoorbeeld een digitale rondleiding door het museum volgt - wordt vandaag ook als een ‘volwaardige’ toeschouwer geteld.

Olga van Oost van FARO hield vervolgens een bevlogen pleidooi voor het omkeren van de logica rond publiekswerking: “We denken nog steeds dat we twee verschillende werelden moeten samenbrengen, alsof die van het museum en die van het publiek zich in een andere bubbel bevinden. Waarbij wij ons aanbod via de ‘juiste’ kanalen bij hen moeten brengen. Waarom ontwikkelen we niet meteen van bij het begin een aanbod dat bijvoorbeeld meerstemmig, divers en intergenerationeel is? Waartoe we dus geen publiek meer moeten ‘toeleiden’ - omdat het aanbod vanuit het publiek zelf is gedacht? Dat betekent natuurlijk dat we ons niet het hoofd moeten breken over de ‘tools’ of de ‘kanalen’, maar dat onze hele organisatie anders moet gaan denken, vanuit de centrale positie van het publiek. Vanuit inclusieve content.

In verband met cultuureducatie noteren we: “Niet het digitaliseren van cultuureducatie, maar het educeren in de digitale cultuur zou moeten voorop staan. Digitaliseren mag geen ‘andere weg’ zijn om tot de ‘oude’ cultuureducatie te komen - het is gewoon een andere praktijk.”

Van Dorine De Vos van Red Star Line Museum onthouden we nog de nuance dat digitale cultuureducatie niet de enige zaligmakende oplossing is, maar dat het een onderdeel vormt van een gelaagde werking. “Publiekswerking betekent: op het juiste moment de juiste informatie bieden aan de juiste persoon. Ik zou dus zeggen: wees een hybride ontmoetingsplek.”