11 tips voor cultuureducatie bij een kwetsbaar publiek in tijden van social distancing

Wat voor cultuureducatieve activiteiten kan je voorzien die social distancing toelaten? Hoe bereik je middenin een pandemie nog steeds de gewenste doelgroep?

Publiq organiseerde rond dit thema een online rondetafel op 3 september. Het werd een boeiende uitwisseling met 17 deelnemers uit uiteenlopende hoeken van het cultuureducatieve veld. De bevindingen van de deelnemers lees je hier.

1. Think practical

Denk na over logistieke voorzieningen of andere essentiële zaken die wegvallen door de corona-maatregelen en zoek een gepast alternatief.

Gezien De Ravenmobiel de publieke ruimte als atelier gebruikt, vallen enkele nutsvoorzieningen weg. Zo is er nood aan een ondergrond om op te zitten, een werkblad om op te knutselen en natuurlijk het materiaal zelf. De Ravenmobiel werd daarom voorzien van tien matjes en tien werkbladen. Zo worden niet alleen de noden ingelost, maar kan er coronagewijs een duidelijk aantal deelnemers afgebakend worden. Het is meteen visueel duidelijk hoeveel vrije plaatsen er nog zijn..

Daarnaast werd er voor een bakfiets gekozen, omdat je je hiermee gemakkelijk kan verplaatsen en er geen parkeerplaats vereist is. Natuurlijk denk je best ook na over lichte materialen om mee aan de slag te gaan, want voor je het weet sleur je 35 kg klei met je mee.

Tot slot werd er voor logistieke voordelen zoals opslagplaats aangeklopt bij culturele centra uit de buurt. Zo kon er gemakkelijk op verschillende locaties gewerkt worden.

Ook Deliver Art moest nadenken over een gepast alternatief voor zijn ateliers. Zo bracht het kant- en klare knutselpakketten aan huis, waar alle benodigdheden aanwezig waren van stappenplan tot materialen. Ook het persoonlijke aspect, waar de begeleiders zelf langskwamen, zette hierbij effectief aan tot knutselen.

2. De geschikte locatie is essentieel

Om de doelgroep maximaal te bereiken, ga je op zoek naar de locatie waar je doelgroep zich bevindt.

De Ravenmobiel trok naar pleintjes en straten gelegen aan sociale woonwijken of appartementsblokken zoals bijvoorbeeld aan Antwerpen Luchtbal. Deze locaties bleken het meeste succes te boeken. Mensen kwamen naar de mobiel omdat die opeens echt letterlijk voor hun deur stond. Wat dan weer niet aansloeg, waren locaties gelegen naast een speelpleinwerking of sportvelden. Daar raakte de doelgroep snel afgeleid door de andere activiteiten en droop weer even snel af als het gekomen was.

Deliver Art ging dan weer rechtstreeks tot aan de voordeur van kinderen die reeds bij hen aangesloten waren en waarvan ze dus de gegevens hadden.

3. Blijf (laagdrempelig) in verbinding met elkaar

Naast fysiek contact, is het ook mogelijk om op een laagdrempelige manier ook online in contact te blijven met je doelgroep. Ga op zoek naar de geschikte tools, waarmee de doelgroep gemakkelijk overweg kan en bij voorkeur al vertrouwd is.

Het doelpubliek van Wilde Raven en OC Merksemdok zijn kinderen van lagere schoolleeftijd. Om met hen te communiceren, moet je via de ouders gaan uiteraard. Om de ouders op de hoogte te houden, experimenteerde OC Merksemdok eerst met Zoom en andere gelijkaardige tools. Deze brachten echter enkele barrières met zich mee. Zo moesten vele ouders eerst en vooral een taalbarrière overbruggen en vervolgens met programma’s leren werken waarmee ze nooit eerder aan de slag gingen. Wat uiteindelijk wel een succes bleek te zijn was Whatsapp.

Via de Whatsapp-groep kon OC Merksemdok opdrachten en uitleg naar de ouders sturen, evenals filmpjes met instructies of emoticons om dingen te verduidelijken. Op die manier werd de taalbarrière ook overbrugd. De ouders konden het beeldmateriaal van de creaties van hun kinderen in de groep posten. Op die manier spoorden ze elkaar aan om effectief met de knutselpakketten te experimenteren.

Interessante vaststelling: Alle gezinnen bleken over een smartphone te beschikken, ook die in kansarmoede.

Voor de Ravenmobiel bleek een Whatsapp-groep met geïnteresseerde ouders dan weer niet te werken. Bij één van de pleintjes hadden een aantal ouders hun gsm-nummer achtergelaten omdat ze wel op de hoogte wilden blijven als de mobiel nog eens langskwam. Via Whatsapp bracht Wilde Raven hen op de hoogte toen de mobiel een tijdje later enkele straten verder halt zou houden. Geen enkele familie uit de Whatsapp-groep kwam echter langs. Wellicht was de aanwezigheid van de mobiel vlak voor hun deur, op hun eigen pleintje, toch een erg belangrijke voorwaarde voor participatie.

4. Breng een verhaal

We houden allemaal van verhalen. Probeer aan de hand van een goed verhaal een tone-of-voice te creëren. Wat je onderwerp ook is, maak het herkenbaar door echte voorbeelden en creatieve metaforen te gebruiken. Zo wordt je organisatie herkenbaar en leren buitenstaanders waarvoor je staat.

De kinderen die De Ravenmobiel en Deliver Art proberen bereiken, zijn op zoek naar interessante verhalen. Zo wordt de verbeelding gesimuleerd. Een goed verhaal is dé manier bij uitstek om je potentiële doelgroep, in dit geval kinderen, te binden, boeien en behouden.

5. Prikkel je publiek

Wat fascineert je doelgroep? Denk na over manieren waarop je de aandacht van je doelgroep het beste kan vasthouden.

Voor Wilde Raven betekende dat vooral focussen op 3D-werking: iets waarbij de kinderen echt iets konden creëren in hout, klei of ander 3D-materiaal. Zowel bij de knutselpakketten van Deliver Art als de mobiele workshops van De Ravenmobiel, werd zoveel mogelijk visueel voorgesteld. Kinderen van die leeftijd worden op die manier het best geprikkeld en blijven aandachtig. Een lange saaie uitleg of tekenen/kleuren werkt niet bij deze doelgroep.

6. Wees persoonlijk en proactief

Het belang van rechtstreeks naar de doelgroep te stappen is cruciaal om hen mee te krijgen met je verhaal. Het verlaagt de drempel naar cultuurparticipatie aanzienlijk en zorgt voor een persoonlijke band. Dit versterkt de vertrouwensrelatie met je doelgroep. Fysiek contact is de sleutel tot succes in het bereiken van kwetsbare minderheden.

Het thuisbrengen van de pakketjes door Deliver Art en het aanspreken van de kinderen in hun wijk door De Ravenmobiel resulteert in een uitzonderlijk persoonlijke benadering. De doelgroep heeft het gevoel dat ook zij kunnen deelnemen aan cultuur. Zo worden de kinderen rechtstreeks aangezet om aan de slag te gaan. Deze stappen zouden nooit gezet worden bij een onpersoonlijke of indirecte werkwijze.

Ook vóór de lockdown zorgde OC Merksemdok voor deze persoonlijke aanpak bij hun naschoolse workshops: kinderen werden op school opgehaald door de begeleiders, gingen in een rij samen naar het ontmoetingscentrum waar nog opvang voorzien werd tot aan de start van de workshops. Kinderen die moeilijker toegang hebben tot cultuuraanbod letterlijk bij de hand nemen en zo laten kennismaken met de verschillende concepten beïnvloedt de slaagkans enorm.

Interessante vaststelling: het inzetten van andere cultuurcentra uit de buurt om over deze projecten te communiceren bleek niet nuttig te zijn. Uitsluitend persoonlijke, spontane ontmoetingen en toevallige voorbijgangers bleken relevant.

7. Zoek de juiste frequentie en volume

Onderzoek hoe vaak jouw doelgroep behoefte heeft aan culturele activiteiten, zodat de interesse hoog blijft. Bekijk in welke mate zij behoefte hebben aan jouw aanbod en of je hen niet overstelpt met informatie.

Deliver Art leverde zo aanvankelijk wekelijks pakketten aan de verschillende gezinnen. Dit bleek te veel. Hun doelgroep heeft ook andere kopzorgen waardoor de weekends niet louter naar vrijetijdsbesteding gaan. Ze merkten uiteindelijk dat om de drie weken een pakket aanleveren voor hun doelgroep het beste werkte.

8. Blijf boeien en creëer een vast publiek

Een ander doorslaggevend aspect is het blijven aantrekken van diezelfde doelgroep. Je opdracht is pas echt geslaagd als je doelgroep blijft terugkeren.

Voor Deliver Art was het eigenlijk gemakkelijk om een vast publiek te creëren, want zij hadden dit al van hun voormalige workshops. Daar waren verschillende kinderen reeds ingeschreven voor wekelijkse activiteiten bij OC Merksemdok. Van deze deelnemers hadden zij bovendien een lijst met gegevens, waardoor zij hen gemakkelijk konden opzoeken.

Bij de Ravenmobiel zorgden ze ervoor dat er enkele kinderen een vaste groep vormden die frequent terugkeerden. Dit deden zij door zo veel mogelijk gevarieerde opdrachten te bedenken.

9. Zorg voor doorstroming naar reguliere werking

Het is niet gemakkelijk om een kwetsbaar doelpubliek de stap te laten zetten om deel te nemen aan de gewone werking. Onderzoek welke obstakels zich voordoen en neem deze weg. Ga proactief te werk en zet waar nodig mensen en middelen in om leden en potentiële leden te laten vermengen. Ga eventueel op zoek naar de gepaste tussenschakel voor jouw organisatie en de kwetsbare doelgroep.

Wilde Raven en Deliver Art zetten bijvoorbeeld scholen in als partner. De docenten van de workshops komen naar de schoolpoort en nemen de kinderen letterlijk bij de hand. Zo worden zij rechtstreeks aangesproken en aangemoedigd om deel te nemen aan hun reguliere werking. Betrokkenheid wordt afgedwongen door het doelpubliek te bereiken op een plaats waar zij veel tijd doorbrengen. Het succes komt in dit verhaal dus ook voort uit de goede verbinding met de school als partner.

10. Adaptatie aan coronamaatregelen

Volg de huidige coronamaatregelen op de voet op en pas jouw programma hieraan aan. Overbrug de moeilijkheden die de maatregelen met zich meebrengen en denk aan andere manieren om je programma voort te zetten.

Ravenmobiel en Deliver Art zijn hier dé praktijkvoorbeelden van. Kunnen de kinderen niet meer naar de sessies komen? Dan komen zij naar hen. Het is veel veiliger om knutselpakketten te bezorgen of workshops te houden in open lucht, dan allemaal samen in een atelier te kruipen. Het wegvallen van het atelier was natuurlijk wel een groot struikelblok. Daarom werd de Ravenmobiel in het leven geroepen. Dankzij de bakfiets met mobiel atelier konden de kinderen veilig knutselen in open lucht. Om aan te geven dat dit echt in beperkte kring mocht doorgaan, werd de mobiel voorzien van 10 werkplekjes. Dat gaf een duidelijk en afgebakend beeld van hoeveel plek er nog was voor buitenstaanders.

11. Zelfreflectie

Tot slot is het essentieel om kritisch naar je project te kijken. Reflecteer en herzie je eigen werking zodat bepaalde doelgroepen niet verloren gaan.