De meerwaarde van meertaligheid volgens Foyer vzw

Wat ooit als een jeugdhuis aan het Brusselse Noordstation begon, groeide inmiddels uit tot een vzw met 50 werknemers die zich richt op alle Brusselaars. “Meertaligheid is, net als solidariteit, openheid en gelijkwaardigheid, nog steeds een fundament van Foyer. Daarop is een stevige werking geënt die ontmoetingen tussen inwoners van alle leeftijden en uit diverse gemeenschappen kansen geeft.” Dat vertelt Patrizia Civetta. Zij geeft in de vzw workshops rond vooroordelen, discriminatie en vluchtelingen en is er ook rond meertaligheid aan de slag.

Elke taal dezelfde status

Patrizia begon 25 jaar geleden zelf bij Foyer vzw als leraar Italiaans. “Toen liep hier nog het OETC-project. Dat stond voor Onderwijs In eigen Taal en Cultuur. In verschillende Brusselse basisscholen kregen kinderen toen 3 à 4 uur per week les in hun moedertaal. In 2011 werd het project opgedoekt. Binnen onderwijs dacht men toen immers dat de moedertalen niet meer belangrijk waren.”

Intussen weten we beter. “Iedereen van ons heeft een referentietaal, een eerste taal. Als je die goed kent, is het gemakkelijker om een tweede of derde taal aan te leren”, vat Patrizia de gangbare inzichten samen. “Bovendien is taal ook belangrijk voor de identiteitsontwikkeling van kinderen. Vertelt een moeder me dat ze die ene Afrikaanse taal niet belangrijk vindt? Dan druk ik haar op het hart dat ze dat wel is. Want met die taal geef je ook een stuk van jouw identiteit of van die van de grootouders door. Daarom moeten we alle moedertalen valoriseren en ze dezelfde status geven.”

Van theorie naar praktijk: 3 voorbeelden

“Meertalig zijn opent verschillende deuren. En we vermijden een pak problemen en vooroordelen als we elkaar spreken en begrijpen”, benadrukt Patrizia. Hoe Foyer die theorie in de praktijk omzet, schetst ze aan de hand van 3 concrete projecten.

1/ Meertalig voorlezen

“Het meertalig voorlezen hebben we 8 jaar geleden gelanceerd toen Brusselse bibliotheken ons vroegen hoe ze hun werking konden interculturaliseren. We hebben als antwoord op die vraag voorleesuurtjes in 2 talen georganiseerd. Eerst leest een vrijwilliger een bladzijde in een andere taal, gevolgd door dezelfde bladzijde in het Nederlands door een tweede persoon. Er hoort ook een taalsensibiliserende activiteit bij zoals samen zingen én een kort knutselmoment. Dat organiseren we nog altijd in de bibliotheken.”

“Na die eerste stap hebben we aan verschillende anderstalige collecties gewerkt. We keken daarvoor naar het publiek van elke bibliotheek. In Sint-Joost wonen veel Turken, daar is dus een Turks aanbod. Molenbeek heeft een Arabisch aanbod, Laken een Roemeens en Sint-Gillis een Spaans. Zo kan iedereen een boek in zijn moedertaal vinden.”

“In 2015, met de grote vluchtelingencrisis, volgde een nieuw hoofdstuk: de digitale kamishibai. Dat is een vertelkiosk, verpakt in een touchscreen. We filmden de voorlezers tijdens de voorleessessies in hun moedertaal. Naast die beelden monteerden we de prenten van het boek. Het begon met 5 talen en 20 verhalen. Inmiddels zitten we aan 21 talen en 98 verhalen en bestaan er 8 exemplaren van de digitale kamishibai. Scholen en bibliotheken kunnen die uitlenen. We gebruiken het ook tijdens workshops om ouders te stimuleren om hun kinderen voor te lezen in hun moedertaal.”

2/ Taalcoaches in het SALTO-project

“Sinds februari 2020 vormen we taalassistenten. Dat zijn ouders -geen leraren- die in hun moedertaal activiteiten op de basisschool kunnen geven. Zo maken ze de brug tussen de thuistaal en de schooltaal. Dit schooljaar zijn we zo in een tiental Franstalige en Nederlandstalige scholen aan de slag.”

“We hebben daarvoor 30 ludieke activiteiten ontwikkeld voor kinderen van 5 en 6 jaar. Denk aan een bingo met de namen van dieren in verschillende talen. Of een herwerking van Jungle Speed met de namen van kledingstukken. Er zitten ook vertaalde prentenboeken met een verwerkingsactiviteit bij.”

“Naast de aandacht voor de thuistaal, is ook de empowerment van de ouders in dit project een belangrijke factor. Meestal zijn ze werkloos. Een week lang krijgen ze van ons een opleiding tot taalassistent. Hoe lees ik voor aan kinderen? Hoe moet ik spreken voor een publiek? Op het einde van de vorming ontvangen ze een certificaat en een vrijwilligerscontract van ons. Vaak is het hun eerste diploma en contract in België.”

“Wat het kan betekenen, zien we goed in een school in Sint-Joost met heel wat Roma-kinderen. Hun Frans is heel beperkt en ze komen niet regelmatig naar school. Sommigen slapen in het Noordstation. Meester Florine is op vrijdag in die school taalassistent. Dat stimuleert die kinderen, want hij spreekt hun taal en legt de link met het Frans. Hun Frans verbetert, ze gaan regelmatiger naar school en Florine is een rolmodel voor hen geworden. Een driedubbele win dus.”

3/ Planting Languages

“Planting Languages bevat tools om jonge ouders te laten reflecteren over de keuze van de thuistalen. Die keuze moeten ze heel vroeg maken en dat wordt elke generatie een beetje complexer. Families waarin 2 talen gesproken worden met daarnaast de schooltaal? Het zijn al lang geen uitzonderingen meer.”

“Met een boekje met daarin 8 stappen helpen we hen om tot een keuze en een strategie te komen. Welke je beste taal is en welke de taal van je hart, speelt daarin een belangrijke rol. Zal de ene ouder taal 1 en de andere taal 2 spreken? Of wordt aan tafel Marokkaans-Arabisch gesproken, maar zal het voorlezen in het Frans gebeuren? Iedereen kiest z’n eigen strategie.”

Patrizia Civetta stelde deze projecten voor op de Roadtrip cultuureducatie 2022 met als onderwerp ‘Hoe meertaligheid en inclusie hand in hand gaan’. Je vindt Foyer vzw in Molenbeek.